Zgodnie z art. 16a ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych – dalej u.ś.r., specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy – dalej k.r.o., ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
1) nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
2) rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
– w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Sam fakt bycia studentem nie stanowi przesłanki negatywnej przysługiwania SZO.
W orzecznictwie sądów administracyjnych dominuje pogląd, że fakt uczestniczenia w studiach w systemie dziennym, co do zasady nie musi kolidować ze sprawowaniem opieki nad osobą niepełnosprawną. W wyroku WSA w Białymstoku z 6 maja 2014 r., sygn. akt II SA/Bk 104/14, sąd zauważył, że czy studia pozostają w istocie w sprzeczności z celami opieki nad osobą niepełnosprawną, o której mowa w treści art. 16 a ust. 1 u.ś.r. organ zobowiązany jest każdorazowo sprawdzić, a swoje wnioski w sposób racjonalny uzasadnić. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, gdy sprawowanie opieki nad osobą niepełnosprawną będzie stanowić o konieczności przebywania z tą osobą w sposób permanentny, bez możliwości, nawet chwilowego pozostawienia tej osoby samotnie, a w innych przypadkach chwilowe pozostawienie takiej osoby samotnie będzie możliwe np. nawet w celu zrobienia zakupów.
Art. 16 a u.ś.r. nie stanowi podstawy prawnej do odmowy przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego studentowi pod warunkiem spełnienia przed niego pozostałych przesłanek tego przepisu, zwłaszcza możliwości sprawowania stałej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.
Organ musi zatem ocenić w danym stanie faktycznym, czy studia i fakt przebywania w domu studenckim nie wyklucza stałej opieki na członkiem rodziny, co zależy również od tego, jakiego zakresu opieki wymaga osoba niepełnosprawna. Odpowiedź na to pytanie może być kluczowa dla odmowy SZO – ze względu na niespełnienie przesłanki z art. 16a ust. 1 u.ś.r. – sprawowania stałej opieki.